Ślub Zygmunta I Starego z Boną Sforzą

W historiografii rola królowych często jest niedoceniana, gdyż to zwykle w woli władców upatruje się źródła ważnych postanowień. Królowa Bona do tych niedocenianych akurat z pewnością nie należy: jej wybitna osobowość nie mogła pozostać obojętna ani historykom, ani tym bardziej - jej współczesnym. Żonę doceniał z pewnością także mąż, Zygmunt I Stary. Choć o zawarciu związku nie zadecydowało - jak w przypadku jego syna Zygmunta Augusta - gorące uczucie, gdyż przed ślubem narzeczonej nie widział - nie było to także czyste wyrachowanie polityczne. Zygmunt chciał mieć za żonę Włoszkę - nie habsburżankę ani księżniczkę mazowiecką, a to dlatego, że kochał renesans i jego ojczyznę - Włochy. Bona była wykształcona i wychowana w tym nowoczesnym duchu, a powinowactwo z cesarzem Maksymilianem I także należało zaliczyć do jej atutów. Silniejsza okazała się w niej jednak rodowa krew Sforzów, kondotierów włoskich, którzy kilkadziesiąt lat wcześniej siłą zdobyli tytuł książąt Mediolanu (sforza znaczy siła). Apodyktyczna i ambitna, dla realizacji celów politycznych często używała intryg. Te cechy charakteru przysłoniły inne, niewątpliwe godne najwyższej pochwały. Gospodarna, starała się budować niezależność finansową władcy poprzez skupianie dóbr ziemskich. Nabyte posiadłości wzorowo organizowała, wprowadzała warzywnictwo i ogrodnictwo, propagowała jarzyny, czyli "włoszczyznę", i sztuciec przydatny w jej spożywaniu - nieznany w Polsce widelec. Dbała o polską młodzież, która zyskała możliwość zdobycia wykształcenia na uczelniach włoskich. Sprawowała mecenat nad uczonymi i pisarzami. Narastający konflikt z możnymi i szlachtą, wzmocniony przez zdecydowany sprzeciw wobec małżeństwa syna Zygmunta Augusta z Barbarą, zmusił ją do wyjazdu do Bari. Tam zmarła, otruta przez zaufanego doradcę. Scenę tę sugestywnie odmalował Matejko. KM

Ilustracja: kamea z popiersiem Bony Sforzy z 1540 r., Wikimedia Commons, domena publiczna.