ELITY W PAŃSTWIE POLSKO-LITEWSKIM
czas czytania:
Między obowiązkami, przywilejami a prawem Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku.
Zakres chronologiczny treści artykułów zawiera się pomiędzy czasem panowania Zygmunta II Augusta a dobą napoleońską − między szczytem potęgi państwa a próbą dźwignięcia się z upadku. Z kolei zakres tematyczny monografii poświęconej staropolskiej elitarności można określić trzema słowami: definicje, postrzeganie, praktyka.
O czym jest książka?
„Obraz elit władzy zawsze jest odzwierciedleniem stanu całego organizmu państwowego, bez względu na to, jak elity te definiujemy. Tak też było w państwie polsko-litewskim w epoce nowożytnej (oraz u zarania XIX stulecia), na co wskazują studia zawarte w [prezentowanym] tomie. Autorzy dostrzegają słabości elit władzy dawnej Rzeczypospolitej, ale również ich odwagę w sytuacjach, gdy trzeba było wziąć odpowiedzialność za losy ojczyzny. Uwaga badaczy często skupia się na brzemiennych w skutki dysfunkcjach, które okazały się katastrofalne szczególnie w momentach krytycznych dla Rzeczypospolitej w końcu XVIII wieku, gdy brakowało owej determinacji wykazywanej wcześniej, w wiekach XVI i XVII.
Taki wyłania się obraz ogólny elit władzy państwa polsko-litewskiego, jeżeli spróbujemy ująć go syntetycznie na podstawie umieszczonych w tomie tekstów. Określenie »elity władzy« odnoszone tu jest nie tylko do »centrum« jej sprawowania (dwór królewski, sejm, senat, urzędy centralne), ale również do »prowincji«, czyli de facto obejmuje hierarchię urzędniczą ziemską, jej funkcjonowanie w województwie czy powiecie, a także pewne grupy nieformalne. […]
W części pierwszej, Elity Rzeczypospolitej Obojga Narodów: definicje, postrzeganie, praktyka, zawarto teksty skupiające się na definiowaniu elit, spojrzeniu na nie okiem współczesnych oraz na przedstawieniu udziału i ról elit w konkretnych wydarzeniach. […] W drugiej części, zatytułowanej Elity kościelne, urzędnicze i wojskowe, zamieszczono artykuły pokazujące na wybranych przykładach grupy elity władzy oraz ich działania bądź rolę w konkretnych momentach dziejowych. […] W trzeciej części publikacji, Funkcjonowanie elit w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, znajdują się rozprawy ukazujące już tylko funkcjonowanie elit w potocznym rozumieniu tego słowa – niekoniecznie elit władzy sensu stricto, definiowanych wcześniej. […]
Zrozumienie meandrów myśli przedstawicieli owych elit przypuszczalnie ułatwi zrozumienie losów Rzeczypospolitej w XVI−XVIII wieku, czyli drogi od jej wielkości do ostatecznego upadku w 1795 roku”.
Ze Wstępu
Taki wyłania się obraz ogólny elit władzy państwa polsko-litewskiego, jeżeli spróbujemy ująć go syntetycznie na podstawie umieszczonych w tomie tekstów. Określenie »elity władzy« odnoszone tu jest nie tylko do »centrum« jej sprawowania (dwór królewski, sejm, senat, urzędy centralne), ale również do »prowincji«, czyli de facto obejmuje hierarchię urzędniczą ziemską, jej funkcjonowanie w województwie czy powiecie, a także pewne grupy nieformalne. […]
W części pierwszej, Elity Rzeczypospolitej Obojga Narodów: definicje, postrzeganie, praktyka, zawarto teksty skupiające się na definiowaniu elit, spojrzeniu na nie okiem współczesnych oraz na przedstawieniu udziału i ról elit w konkretnych wydarzeniach. […] W drugiej części, zatytułowanej Elity kościelne, urzędnicze i wojskowe, zamieszczono artykuły pokazujące na wybranych przykładach grupy elity władzy oraz ich działania bądź rolę w konkretnych momentach dziejowych. […] W trzeciej części publikacji, Funkcjonowanie elit w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, znajdują się rozprawy ukazujące już tylko funkcjonowanie elit w potocznym rozumieniu tego słowa – niekoniecznie elit władzy sensu stricto, definiowanych wcześniej. […]
Zrozumienie meandrów myśli przedstawicieli owych elit przypuszczalnie ułatwi zrozumienie losów Rzeczypospolitej w XVI−XVIII wieku, czyli drogi od jej wielkości do ostatecznego upadku w 1795 roku”.
Ze Wstępu
Lista artykułów:
- Urszula Augustyniak, Elity władzy, wpływu i prestiżu w nowożytnej Rzeczypospolitej oraz ich wzajemne relacje – problemy dyskusyjne
- Edward Opaliński, Elity władzy w okresie rokoszu Zebrzydowskiego (1606−1608)
- Dorota Gregorowicz, Obraz elit Rzeczypospolitej w dyskursie dyplomatycznym Stolicy Apostolskiej (1660−1670)
- Aleksandra Skrzypietz, Damy polskie wobec elekcji w 1669 roku w przekazach wysłanników cudzoziemskich
- Jerzy Dygdała, Elita władzy? Uczestnicy konferencji króla Stanisława Leszczyńskiego w latach 1707−1709 (narady zauszników czy początki Tajnego Gabinetu?)
- Urszula Kosińska, „Aby zrozumieli potrzebę protekcji Waszego Imperatorskiego Wieliczestwa dla siebie…” – metody uzależniania polskich elit przez dyplomację rosyjską w dobie bezkrólewia 1733 roku
- Jarosław Czubaty, Elita polityczna Litwy w początkach XIX wieku w świetle memoriału Stanisława Ursyna Niemcewicza
- Agnieszka Pawłowska-Kubik, Na bocznym torze wydarzeń. O politycznych wyborach Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego i ich konsekwencjach
- Maciej A. Pieńkowski, Sum ego rex et esse volo. Kompozycja stronnictwa Zygmunta III w Koronie w latach 1587−1592
- Maciej Franz, Stan badań nad urzędem regimentarskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII wieku
- Mirosław Nagielski, Kadra wyższych oficerów koronnych zaciągu cudzoziemskiego jako elita dowódcza za Jana Kazimierza Wazy (1648−1668)
- Witold Filipczak, Senatorowie w elicie politycznej województwa sandomierskiego w latach 1777–1786
- Dariusz Nawrot, Elity z czasów Rzeczypospolitej we władzach napoleońskiej Litwy w 1812 roku
- Konrad Bobiatyński, Konflikt między Pacami a Leszczyńskimi. Przyczynek do historii stosunków między magnaterią litewską i koronną w latach siedemdziesiątych XVII wieku
- Jacek Szpak, Magnateria wobec sanktuarium i klasztoru na Jasnej Górze w XVII i XVIII wieku
- Dominika Rychel-Mantur, Mieroszewscy w służbie Rzeczypospolitej Obojga Narodów między XVII a XVIII wiekiem – wybrane przykłady
- Maria Czeppe, Elity finansowe a elity towarzyskie i elity władzy. Tepperowie
- Artur Goszczyński, Szyfrowana wiadomość Władysława Zygmunta Wazy do Jana Stanisława Sapiehy z lipca 1618 roku. Wokół relacji prywatnych królewicza z przedstawicielami młodego pokolenia magnacko-szlacheckiej elity w czasie wyprawy moskiewskiej z lat 1617–1618
Dane techniczne:
Pod red. Aleksandry Barwickiej-Makuli, Anny Kalinowskiej, Adama Perłakowskiego, Dariusza Rolnika, Filipa Wolańskiego
Wydawca: Muzeum Historii Polski w Warszawie
Rok wydania: 2023
Liczba stron: 440
Format: 165 x 235 mm
Oprawa: broszurowa
ISBN 978-83-65248-75-6
Wydawca: Muzeum Historii Polski w Warszawie
Rok wydania: 2023
Liczba stron: 440
Format: 165 x 235 mm
Oprawa: broszurowa
ISBN 978-83-65248-75-6